HÀNG TỒN TẠI CẢNG BIỂN – ĐÃ ĐẾN LÚC CẦN MỘT CHÍNH SÁCH XỬ LÝ TOÀN DIỆN VÀ THỰC TẾ HƠN

 

1.Thực trạng đáng lo ngại tại Cảng Cát Lái: Hơn 4.000 container tồn đọng trên 90 ngày

Theo thống kê mới nhất từ Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn, hiện đang có 4.257 container tồn đọng quá 90 ngày tại Cảng Tân Cảng – Cát Lái, TP. Hồ Chí Minh – một trong những cảng container lớn nhất và có lưu lượng hàng hóa cao nhất cả nước.

Tình trạng này không chỉ là vấn đề kỹ thuật hay lưu kho thông thường, mà đã trở thành một vấn đề nghiêm trọng mang tính hệ thống: gây tắc nghẽn luồng vận chuyển, gia tăng chi phí chuỗi cung ứng, tạo gánh nặng tài chính cho doanh nghiệp và làm suy giảm hiệu suất khai thác cảng.

2.Nguyên nhân cốt lõi: Chính sách quản lý chưa theo kịp thực tế

2.1. Siết chặt quản lý nhập khẩu các mặt hàng “nhạy cảm”

Sự thay đổi đột ngột trong chính sách quản lý nhập khẩu của nhiều loại hàng hóa như phế liệu, máy móc đã qua sử dụng, thực phẩm, bách hóa tiêu dùng… đã khiến quá trình thông quan bị đình trệ. Các yêu cầu về tiêu chuẩn kỹ thuật, chứng từ, kiểm dịch, giấy phép nhập khẩu hoặc quota (hạn ngạch) liên tục được điều chỉnh, nhưng chưa được cập nhật kịp thời cho cộng đồng doanh nghiệp.

Kết quả là nhiều lô hàng:

• Không đủ điều kiện nhập khẩu theo tiêu chuẩn mới

• Không được gia hạn giấy phép/giấy thông quan

• Hoặc bị yêu cầu kiểm tra lại chất lượng khiến hàng bị kẹt tại cảng trong nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng

2.2. Thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý

Hiện nay, để xử lý một container không đạt chuẩn cần đến sự tham gia của nhiều đơn vị: Hải quan, Kiểm dịch, Quản lý thị trường, Bộ ngành chuyên môn (Môi trường, Giao thông, Công thương…). Tuy nhiên, thiếu cơ chế phối hợp liên thông, mỗi bên làm việc theo chức năng riêng, thiếu tính linh hoạt và đồng bộ, dẫn đến quá trình xử lý bị kéo dài và chồng chéo.

2.3. Doanh nghiệp bỏ hàng hoặc không phản hồi

Một thực tế đau lòng là một số doanh nghiệp nhập khẩu chủ động bỏ hàng, do không thể hoàn tất thủ tục hoặc chi phí phát sinh vượt quá giá trị lô hàng. Có những container không người nhận, không người thanh toán phí, dẫn đến tình trạng “treo” vĩnh viễn trong cảng.

3.Hệ lụy kinh tế & vận hành: Tác động đa chiều đến toàn ngành logistics

3.1. Tác động đến cảng và hãng tàu

• Chi phí phát sinh khổng lồ: phí lưu container, lưu bãi, bảo trì, bảo dưỡng, kiểm kê định kỳ, phí sắp xếp lại vị trí container trong bãi, chi phí quản lý rủi ro…

• Mất cơ hội quay vòng vỏ container: ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và doanh thu của hãng tàu.

• Ảnh hưởng đến khai thác không gian bãi: hàng tồn chiếm diện tích khiến cảng không thể tiếp nhận thêm container mới, đặc biệt trong mùa cao điểm.

3.2. Tác động đến doanh nghiệp xuất nhập khẩu

• Chậm lịch giao hàng, gián đoạn chuỗi cung ứng.

• Phát sinh phí lưu container, lưu bãi kéo dài, thậm chí mất trắng lô hàng nếu bị tiêu hủy hoặc đấu giá.

• Khó khăn trong việc dự báo chi phí logistics và lập kế hoạch kinh doanh.

3.3. Tác động đến xã hội và môi trường

• Nhiều mặt hàng tồn lâu ngày có thể hư hỏng, phân hủy, rò rỉ hóa chất hoặc ô nhiễm môi trường nếu không được giám sát chặt.

• Tình trạng quá tải khiến luồng phương tiện ra vào cảng kẹt cứng, ảnh hưởng giao thông đô thị và gia tăng nguy cơ tai nạn, cháy nổ.

4.Vướng mắc lớn trong xử lý hàng tồn đọng: Thủ tục phức tạp, thiếu cơ chế linh hoạt

Xử lý hàng hóa tồn đọng không chỉ đơn thuần là “hủy bỏ”

Để tiêu hủy một lô hàng tồn đọng cần trải qua nhiều bước:

• Giám định chất lượng

• Định giá (nếu đấu giá)

• Xin ý kiến tiêu hủy (nếu là hàng nguy hại)

• Lập biên bản, lập hội đồng xử lý

• Thuê đơn vị tiêu hủy, lập hồ sơ nghiệm thu…

Toàn bộ chi phí này thường lấy từ:

• Ngân sách Nhà nước

• Dự toán chi thường xuyên của cơ quan hải quan

Tuy nhiên, các quy định thanh quyết toán, quy trình chi tiêu công hiện tại không phù hợp với tính chất cấp bách và phức tạp của hàng tồn đọng.

5. Đề xuất từ Tân Cảng Sài Gòn: Cần cơ chế linh hoạt và hành động liên ngành

Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn đã đề xuất một số giải pháp cấp thiết:

5. 1. Cho phép chuyển container tồn về các cơ sở lưu giữ tạm của cảng

Điều này giúp giải phóng diện tích bãi chính, nâng cao năng suất cảng và tạo điều kiện xử lý hàng hóa tồn đọng một cách hiệu quả hơn.

5. 2. Rút ngắn thủ tục tiêu hủy và xử lý hàng hỏng

Cần có cơ chế đặc thù để xử lý nhanh hàng không đạt chuẩn, không người nhận – tránh để kéo dài hàng năm trời như hiện nay.

5. 3. Sửa đổi các thông tư, nghị định lỗi thời

Nhiều quy định hiện hành không còn phù hợp với thực tiễn, gây khó khăn cho cả doanh nghiệp lẫn cơ quan quản lý. Cần rà soát và sửa đổi phù hợp với xu hướng phát triển logistics hiện đại.

5.4. Ứng dụng công nghệ và cơ sở dữ liệu số

• Đồng bộ hóa dữ liệu container tồn đọng.

• Cảnh báo sớm lô hàng có nguy cơ quá hạn.

• Hệ thống hóa chi phí phát sinh để có căn cứ xử lý kịp thời.

6. Vai trò của cộng đồng doanh nghiệp logistics

Các đơn vị logistics, đặc biệt là doanh nghiệp cung cấp dịch vụ khai thuê hải quan, vận tải quốc tế như Ant Vina Logistics, cần:

• Chủ động kiểm tra, theo dõi tình trạng container giúp khách hàng.

• Tư vấn kịp thời về thay đổi chính sách, tiêu chuẩn nhập khẩu.

• Phối hợp chặt chẽ với hãng tàu, cảng và cơ quan quản lý để hỗ trợ doanh nghiệp tránh rủi ro không cần thiết.

7.Xử lý hàng tồn đọng – Bài toán cấp bách trong phát triển bền vững ngành logistics Việt Nam

Việc hơn 4.000 container tồn đọng tại Cảng Cát Lái là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ cho toàn ngành logistics Việt Nam. Đây không chỉ là hậu quả của những điểm nghẽn thủ tục, mà còn là biểu hiện của một hệ sinh thái chưa đồng bộ, thiếu cơ chế phản ứng nhanh.

Để tránh kịch bản “kẹt cảng”, “kẹt chuỗi cung ứng”, Việt Nam cần:

• Cải cách chính sách quản lý hàng hóa nhập khẩu

• Đẩy mạnh số hóa quản lý container

• Thiết lập cơ chế liên ngành linh hoạt, hiệu quả

• Huy động vai trò hỗ trợ từ doanh nghiệp logistics tiên phong

Chỉ khi tất cả các mắt xích cùng phối hợp, ngành logistics mới có thể phát triển bền vững và giữ được vai trò huyết mạch trong nền kinh tế.

Nguồn: https://logistics.gov.vn