Mỹ được lợi gì từ đồng đô la và tại sao vẫn áp thuế cao với Việt Nam

 

Đồng đô la Mỹ giữ vai trò trung tâm trong hệ thống tài chính toàn cầu. Với vị thế là đồng tiền dự trữ lớn nhất thế giới, hơn 60% lượng ngoại hối toàn cầu hiện nay đang được nắm giữ bằng USD. Hầu hết các giao dịch thương mại quốc tế, bao gồm dầu mỏ, vàng, nguyên liệu và dịch vụ, đều được thanh toán bằng đô la Mỹ.

Chính nhờ vị thế độc tôn này, Mỹ có khả năng in thêm tiền để kích thích kinh tế mà không gặp rủi ro lớn về lạm phát hay mất giá đồng nội tệ như nhiều quốc gia khác. Khi nhu cầu toàn cầu đối với USD luôn ở mức cao, việc Mỹ tăng cung tiền không làm mất ổn định hệ thống tài chính. Điều này mang lại cho Mỹ lợi thế lớn trong việc vay nợ với chi phí thấp, đặc biệt trong các giai đoạn khủng hoảng kinh tế.

Tuy nhiên, khi Mỹ bơm tiền hoặc điều chỉnh chính sách lãi suất, tác động lan tỏa đến phần còn lại của thế giới là không thể tránh khỏi. Ở giai đoạn lãi suất thấp và dòng tiền rẻ, USD chảy mạnh vào các nền kinh tế mới nổi, khiến giá tài sản tăng cao, dẫn đến nguy cơ bong bóng tài chính. Ngược lại, khi Mỹ tăng lãi suất, dòng vốn đột ngột rút về, khiến nhiều quốc gia rơi vào tình trạng mất giá nội tệ, lạm phát cao và áp lực nợ công gia tăng.

Trong khi đang hưởng lợi lớn từ vị thế của đồng đô la Mỹ, chính quyền Mỹ gần đây lại tiếp tục sử dụng thuế quan như một công cụ thương mại cứng rắn. Đặc biệt, vào tháng 4 năm 2025, Mỹ đã bất ngờ áp thuế 46% lên hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam — mức thuế cao nhất trong số các đối tác thương mại chính.

Mỹ cho rằng chính sách thuế này nhằm bảo vệ thương mại công bằng trong bối cảnh thâm hụt thương mại ngày càng tăng. Theo lập luận của Mỹ, Việt Nam xuất siêu sang Mỹ với quy mô lớn, trong khi thị trường nội địa lại chưa được mở cửa ở mức tương đương. Việc áp thuế 46% được coi là một hành động “đối ứng” để bảo vệ ngành sản xuất trong nước Mỹ khỏi sự cạnh tranh bị cho là không cân bằng.

Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia kinh tế và các tổ chức quốc tế, việc Mỹ đơn phương áp thuế cao mà không thông qua WTO hoặc các kênh đàm phán song phương là hành động thiếu công bằng và phá vỡ trật tự thương mại toàn cầu. Điều này có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như chiến tranh thương mại, gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu và suy giảm lòng tin giữa các đối tác.

Đối với Việt Nam, việc chưa có hiệp định thương mại tự do (FTA) với Mỹ càng làm gia tăng tính dễ tổn thương trước các thay đổi đột ngột về chính sách. Khi một thị trường lớn như Mỹ áp dụng mức thuế cao, hàng hóa Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh, kéo theo ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất, xuất khẩu và việc làm trong nước.

Do đó, việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, thúc đẩy đàm phán các FTA mới, cũng như xây dựng chiến lược phòng vệ thương mại chủ động là những nhiệm vụ cấp thiết để bảo vệ lợi ích quốc gia dài hạn. Việt Nam cần củng cố nội lực, mở rộng hợp tác và giảm phụ thuộc vào bất kỳ thị trường đơn lẻ nào để tăng khả năng chống chịu trước các biến động toàn cầu.