NHỮNG ĐIỀU VỀ KIỂM HÓA BẠN CẦN BIẾT!

1. Khái niệm kiểm hóa hàng hóa

Kiểm hóa hàng hóa (Customs Inspection) là quá trình kiểm tra thực tế hàng hóa do cơ quan hải quan thực hiện nhằm đảm bảo tính hợp pháp, xác minh tính chính xác của khai báo hải quan và ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật như gian lận thương mại, buôn lậu hay vi phạm quy định về kiểm dịch.

Quá trình kiểm hóa có thể diễn ra tại cửa khẩu nhập/xuất, kho bãi hoặc địa điểm do cơ quan hải quan quy định. Đây là một bước quan trọng trong chuỗi thủ tục hải quan nhằm đảm bảo hàng hóa được lưu thông đúng quy định và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế.

2. Các lý do khiến lô hàng bị kiểm hóa

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc lô hàng bị cơ quan hải quan yêu cầu kiểm hóa. Dưới góc nhìn của giảng viên giảng dạy về logistics và thương mại quốc tế, có thể phân loại các nguyên nhân thành những nhóm chính sau:

a. Lý do liên quan đến mức độ rủi ro của doanh nghiệp

• Doanh nghiệp mới hoặc chưa có uy tín: Những doanh nghiệp lần đầu thực hiện xuất nhập khẩu hoặc có lịch sử tuân thủ chưa rõ ràng thường bị kiểm hóa để đánh giá mức độ tuân thủ.

• Doanh nghiệp từng vi phạm quy định hải quan: Những công ty có tiền sử vi phạm về khai báo sai, trốn thuế, hoặc các vấn đề liên quan sẽ có nguy cơ cao bị kiểm hóa để ngăn chặn tái phạm.

b. Lý do liên quan đến bản chất hàng hóa

• Hàng hóa có điều kiện: Các mặt hàng như thực phẩm, dược phẩm, hóa chất, thiết bị y tế, hoặc sản phẩm có nguồn gốc động vật, thực vật thường bị kiểm hóa do yêu cầu kiểm dịch.

• Hàng hóa có thuế suất cao: Những mặt hàng chịu thuế suất cao như rượu, thuốc lá, ô tô, hàng xa xỉ dễ bị kiểm hóa để tránh gian lận về thuế.

• Hàng dễ bị gian lận thương mại: Các mặt hàng có nguy cơ gian lận như quần áo, điện tử, máy móc cũ có thể bị kiểm tra kỹ hơn.

c. Lý do liên quan đến khai báo hải quan

• Khai báo không chính xác hoặc nghi vấn gian lận: Nếu thông tin khai báo có dấu hiệu bất thường về số lượng, trọng lượng, mô tả hàng hóa, mã HS, hoặc xuất xứ, cơ quan hải quan có thể yêu cầu kiểm hóa để xác minh.

• Hệ thống phân luồng tự động đánh dấu rủi ro: Hải quan sử dụng hệ thống quản lý rủi ro để tự động phân luồng tờ khai (xanh - vàng - đỏ). Nếu tờ khai rơi vào luồng đỏ, hàng sẽ bị kiểm hóa thực tế.

d. Lý do từ yêu cầu của cơ quan chức năng hoặc bên thứ ba

• Theo chỉ thị kiểm tra chuyên đề: Hải quan có thể thực hiện kiểm hóa dựa trên các chiến dịch kiểm tra chuyên đề về một nhóm hàng cụ thể.

• Theo yêu cầu của các cơ quan liên quan: Cơ quan kiểm dịch, quản lý chất lượng, bảo vệ môi trường có thể yêu cầu kiểm tra trước khi cho phép thông quan.

3. Các hình thức kiểm hóa hàng hóa

Tùy vào mức độ rủi ro, cơ quan hải quan có thể áp dụng các hình thức kiểm hóa khác nhau:

a. Kiểm hóa bằng hồ sơ giấy tờ (Luồng vàng)

• Hình thức này không yêu cầu kiểm tra thực tế hàng hóa, chỉ yêu cầu doanh nghiệp cung cấp hồ sơ, chứng từ (hóa đơn, chứng nhận xuất xứ, giấy phép nhập khẩu, hợp đồng, v.v.) để hải quan đối chiếu.

• Áp dụng cho các lô hàng có mức độ rủi ro thấp hoặc chỉ có sai sót nhỏ về hồ sơ.

b. Kiểm hóa thực tế hàng hóa (Luồng đỏ)

• Cơ quan hải quan tiến hành mở container, kiện hàng để kiểm tra trực tiếp số lượng, chất lượng, mã HS, nguồn gốc xuất xứ.

• Mức độ kiểm tra có thể là kiểm tra ngẫu nhiên một phần hoặc toàn bộ lô hàng tùy thuộc vào mức độ nghi ngờ.

• Phương pháp này có thể kéo dài thời gian thông quan và làm tăng chi phí lưu kho, bến bãi.

c. Kiểm hóa bằng thiết bị soi chiếu

• Hải quan sử dụng máy soi chiếu (scanner) để quét hình ảnh bên trong container mà không cần mở hàng.

• Cách này giúp tiết kiệm thời gian, nhưng nếu hình ảnh soi chiếu cho thấy nghi vấn, hàng vẫn có thể bị yêu cầu kiểm hóa thực tế.

d. Kiểm hóa tại cơ sở của doanh nghiệp

• Trong một số trường hợp đặc biệt (ví dụ: hàng hóa quá khổ, hàng nhập về khu chế xuất), cơ quan hải quan có thể kiểm hóa ngay tại kho bãi của doanh nghiệp.

• Phương pháp này giúp giảm chi phí vận chuyển và thời gian chờ đợi, nhưng doanh nghiệp phải đảm bảo điều kiện kho bãi theo yêu cầu của hải quan.

4. Hệ lụy và cách giảm thiểu rủi ro bị kiểm hóa

a. Hệ lụy của kiểm hóa đối với doanh nghiệp

• Gia tăng chi phí: Doanh nghiệp có thể mất thêm phí lưu kho, bến bãi, nhân công, thậm chí là chi phí phạt do sai sót.

• Kéo dài thời gian thông quan: Kiểm hóa có thể gây chậm trễ trong việc giao nhận hàng, ảnh hưởng đến kế hoạch kinh doanh.

• Tạo ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín: Nếu doanh nghiệp bị kiểm hóa thường xuyên do khai báo không chính xác, có thể ảnh hưởng đến độ tin cậy của họ trên thị trường quốc tế.

b. Cách giảm thiểu rủi ro bị kiểm hóa

• Khai báo chính xác và minh bạch: Đảm bảo các thông tin về mã HS, xuất xứ, số lượng, giá trị hàng hóa phù hợp với thực tế.

• Xây dựng uy tín với cơ quan hải quan: Doanh nghiệp có lịch sử tuân thủ tốt sẽ có cơ hội được phân luồng xanh nhiều hơn.

• Chuẩn bị đầy đủ hồ sơ: Kiểm tra kỹ các chứng từ trước khi nộp để tránh sai sót dẫn đến nghi ngờ.

• Ứng dụng công nghệ quản lý chuỗi cung ứng: Sử dụng phần mềm quản lý xuất nhập khẩu giúp giảm thiểu lỗi trong khai báo.

Kiểm hóa hàng hóa là một công cụ quan trọng giúp cơ quan hải quan kiểm soát hoạt động xuất nhập khẩu và ngăn chặn gian lận thương mại. Tuy nhiên, doanh nghiệp có thể chủ động giảm thiểu nguy cơ bị kiểm hóa thông qua việc tuân thủ đúng quy định, minh bạch trong khai báo và xây dựng uy tín với cơ quan hải quan. Nhìn từ góc độ giảng viên, việc nắm vững kiến thức về kiểm hóa không chỉ giúp doanh nghiệp tối ưu quy trình logistics mà còn tăng khả năng cạnh tranh trong thương mại quốc tế.